به گفته وکیل امور استرداد جهیزیه منظور از دوران نامزدی فاصله زمانی بعد از خواستگاری و توافق نمودن نسبت به شرایط نکاح تا زمان عقد می باشد.در این دوران با رفت و آمدهایی دو نفر دارند هدایایی بین آنها مبادله می شود .
وضعیت هدایای نامزدی و کلیه هدایایی که در این دوران و قبل آن در رفت و آمدها و مناسبات و اعیاد مختلف بین آنها رد و بدل شده چه خواهد شد؟ قانون مدنی تنها به تکلیف حقوقی هدایای قبل از عقد نکاح اشاره کرده و به هدایای پس از ازدواج توجهی ننموده است.
استرداد هدایا در دوره نامزدی که منجر به ازدواج نشده است
مطابق قانون مدنی مواد 1037 الی 1040 به استرداد هدایا پرداخته است . در دوران نامزدی که مراسم خواستگاری انجام شده است اما به وقوع عقد نکاح منجر نشده است ، باید دقت نمود که از دیدگاه قانونی در این دوران که هنوز زوجیت ایجاد نشده است نباید با دوران عقد یعنی حد فاصل وقوع عقد نکاح و شروع زندگی مشترک ، اشتباه گرفت. این موادی که اشاره شد اختصاص به استرداد هدایای نامزدی تنها در دوران نامزدی دارد و نه دوران عقد. در مواردی که قسمتی از هدایا موجود نباشد قیمت آن ها پرداخت می شود. نکته ای که باید به آن توجه داشت اینکه اگر دوران نامزدی یکی از نامزد ها فوت کند از مقرراتی که ذکر شد نمی توان استفاده کرد.
استرداد هدایا در نامزدی که منجر به ازدواج شده است
همانطور که بیان گردید در مورد استرداد هدایایی که در دوره نامزدی داده شده و منجر به وصلت نشده است مواد 1037 الی 1040 قانون مدنی به آن اشاره کرده است ولی زمانی که منجر به وصلت (عقد نکاح) شود برای استرداد هدایا باید به عمومات یعنی مقررات عقد هبه موضوع مواد 795 الی 807 قانون مدنی رجوع کرد.
بر اساس بند 2 ماده 803 قانون مدنی رجوع به هبه امکان پذیر نیست در صورتیکه که هبه معوض باشد باید به این نکته توجه داشت که عوض هبه می تواند مادی یا معنوی باشد. نظر اکثریت در رویه قضایی این است با وقوع عقد نکاح دیگر نمی توان به هدایای نامزدی رجوع نمود بدلیل اینکه قضات محترم عقد نکاح را عوض معنوی هدایای داده شده می دانند که با این توصیف هبه معوض محسوب می شود و قابل رجوع نیست.
شرایط مطالبه هدایای دوران نامزدی در موارد زیر ذکر شده است:
1- وصلت منظور بهم خورده و بنا نباشد که ازدواج صورت گیرد، بنابراین هدایایى که هر یک از اشخاص به طرف دیگر یا ابوین او داده است، می توان مطالبه نمود و قابل استرداد خواهد بود.
2- به منظور وصلت طرفین و نه به قصد و هدف دیگرى این هدایا تقدیم شده باشد.
3- در صورتیکه عین هدایا موجود است، عین قابل مطالبه و استرداد است ولی اگر عین موجود نیست، تنها قیمت هدایایى قابل مطالبه است که عادتاً نگاه داشته مى‌شود، برای مثال، هدایای مصرف‌شدنى که با مصرف عین آن از بین مى‌رود، از این بند خارج است.
4- قیمت هدایاى نگاه داشتنى که تلف شده‌اند، در صورتى قابل مطالبه است که با تقصیر هدیه‌گیرنده تلف شده باشد.
5- به هم خوردن وصلت به علت فوت یکى از طرفین نباشد، در صورتی که انحلال نامزدی ناشی از فوت یکی از نامزد‌ها باشد، اگر هدایا موجود باشد، قاعده آن تفاوتی نداشته و باز هم می‌توان هدایا را پس گرفت. این در صورتی است که اگر مال موجود نباشد تقاضای استرداد قیمت هدایا دارای توجیه قانونی نبوده و به آن عمل نخواهد شد.
تکلیف استرداد هدایای پس از ازدواج
در مورد هدایاى پس از عقد نکاح، قوانینی تحت عنوان هدایاى پس از عقد نکاح در قانون مدنى و مقررات دیگر به چشم نمى‌خورد، ولی اینگونه بنظر می آید که تقدیم هدایا از مصادیق هبه باشد.
ماده 795 قانون مدنى در این مورد بیان داشته است: هبه عقدى است که به موجب آن یک نفر مالى را مجاناً به کس دیگرى تملیک مى‌کند. تملیک‌کننده واهب، طرف دیگر را متهب و مالى را که مورد هبه است، عین موهوبه مى‌گویند.
همینطور طبق ماده 803 این قانون، «بعد از قبض نیز واهب مى‌تواند با بقای عین موهوبه از هبه رجوع کند؛ مگر در موارد ذیل:
1-در صورتى که متهب، پدر یا مادر یا اولاد واهب باشد.
2-در صورتى که هبه معوض بوده و عوض هم داده شده باشد.
3- در صورتى که عین موهوبه از ملکیت متهب خارج شده یا متعلق حق غیر واقع شود، خواه قهرا؛ مثل اینکه متهب به واسطه فلس (افلاس)، محجور شود؛ خواه اختیاراً مثل اینکه عین موهوبه به رهن داده شود.
4- در صورتى که در عین موهوبه تغییرى حاصل شود، مثل اینکه خانه کلنگی موضوع بخشش، تخریب و تبدیل به آپارتمانی دیگر شده باشد.»
موارد قابل مطالبه بودن هدایا پس از عقد نکاح
در صورتیکه پس از عقد نکاح، هدایایى از طرف زوجین یا بستگان آنها به طرف دیگر داده شود، صرفاً در مواردی این هدایا قابل استرداد خواهد بود که برخی از آنها در ذیل به آنها اشاره شده است:
1- در صورتی که مال مورد هبه باقى بوده و تلف نشده باشد. برای مثال اگر هدیه اتومبیلی بوده که از طرف مرد به همسر اعطا شده و این وسیله در اثر تصادف یا آتش‌سوزى و همانند آن از بین رفته باشد، قابل استرداد و مطالبه نخواهد بود. این مثال بر خلاف موردی که در مورد هدایاى قبل از عقد بیان شد، حتى قیمت آن هم با وجود اینکه از نوع هدایاى ذاتاً قابل نگاه داشتن است، قابل مطالبه نیست؛ چه بر اثر تقصیر متهب تلف شده باشد و چه به دلیلی غیر از آن.
2- اگر هبه از نوع معوض نباشد و چنانچه از نوع معوض بوده باشد، عوض داده نشده باشد. به عنوان مثال واهب شرط کند که در قبال وسیله نقلیه‌اى که هبه مى‌کند، یک دستگاه موتوسیکلت دریافت کند که در این صورت چنانچه واهب وسیله نقلیه را داده و موتورسیکلت را تحویل گرفته باشد، واهب حق رجوع به وسیله نقلیه را نخواهد داشت.
منیع :
https://hamedamiri.com/استرداد-هدایای-نامزدی/
